1.Tedavisel ilaç kan düzeyi izlemenin amacı nedir?
Tedavisel ilaç kan düzeyi izleme (therapeutic drug monitoring / TDM) belirli bir zamanda kan veya serum/plasma içerisindeki ilaç ve metabolitlerin ölçülmesi yoluyla hastanın ilaç konstantrasyonunun tedavisel aralıkta olup olmadığını ve toksisiteye sebep olabilecek seviyelerde olup olmadığını belirlemek için yapılan klinik çalışmayı ifade eder. TDM’nin amacı, tedavisel bir plazma ilaç konstantrasyonu hedefleyerek ve aynı zamanda toksisiteyi en aza indirerek, ilaç dozlarının optimize edilmesidir.
2. Tedavisel ilaç kan düzeyi izleme ne zaman gerçekleştirilmelidir?
Tedavisel ilaç kan düzeyi izleme, hasta sabit ilaç konstantrasyonuna ulaştığında (kararlı durum-steady state), ilaç değişimi yapıldığında veya tedaviye verilen cevapta bir değişim olduğunda (örneğin, toksisite belirtileri) gerçekleştirilmelidir.
Tek doz ilaç uygulamasının farmakokinetik karakteristiği
Çoklu doz ilaç uygulamasının farmakokinetik karakteristikleri
İlaç uygulamaya başladıktan:
• 1 t1/2 den sonra kararlı durum konsantrasyonunun % 50 ne
• 2t1/2 den sonra kararlı durum konsantrasyonunun % 75 ne
• 3 t1/2 den sonra kararlı durum konsantrasyonunun % 90 na ulaşılır.
Pratikte 4-5 yarılanma ömrü sonunda ilacın kararlı duruma eriştiği kabul edilir.
En uygun örnekleme zamanı, ilaç kan düzeyine hangi amaçla ( toksisite, uygun dozlama) bakılmak istendiğine bağlıdır.
Pik düzeyi, uygulanan tedavi dozu ile ilacın dağılımı sonrası ulaşılan en yüksek konsantrasyonu gösterir.
Genel olarak pik (tepe) düzeyi yerine vadi (trough,çukur) düzeyi takibi yapılmaktadır.
Vadi düzeyi, bir sonraki dozdan hemen önce kan örneği alınarak bakılan düzeydir ve uygulanan tedavi dozunun en düşük konsantrasyonunu gösterir.
3.Supra terapötik düzey nedir?
Supra terapötik düzey terapötik aralığın üst sınırı ile alarm düzeyi arasında kalan alandır. Tedaviye dirençli veya yanıt vermeyen hastalarda ilaç dozu bu aralık içinde olacak şekilde ayarlanabilir. Alarm düzeyinin üstündeki ilaç konsantrasyonlarında toksisite görülür.
Consensus Guidelines for Therapeutic Drug Monitoring in Neuropsychopharmacology: Update 2017
4.Hangi örnekler tedavisel ilaç kan düzeyi izleme için uygundur?
Tam kan, serum ve plazma örnekleri, ilaç dozajının hedeflenen tedavisel aralığa ulaşıp ulaşmadığını ve hastanın ilaç rejimine uyumunu değerlendirmek için kullanılabilir. Buna karşın, idrar ve metabolit konstantrasyonları, ilaçların tedavisel etkileri veya toksisite belirtileri ile doğrudan ilintili değildir ve tedavisel ilaç kan düzeyi izleme için kullanılmamalıdır.
5.Tedavisel ilaç kan düzeyi izleme sonuçları nasıl yorumlanmalıdır?
Test sonuçları, belirlenmiş tedavisel aralığa, doz-aralığına veya toksik aralığa (eğer varsa), örnek alım zamanına (örneğin, doz-öncesinde [trough], peak veya rastgele), örnek türüne ve hastanın tedaviye cevabına göre değerlendirilmelidir. Sonuçlar, birçok değişkenden etkilenebilir. Örneklerin, tedavisel aralığa oranla yanlış zamanda alınıyor olması, yanıltıcı sonuçlara sebep olabilir. Hastanın farmakokinetik özellikleri (örneğin, normal, hızlı veya yavaş ilaç metabolizmasına sahip olması), fiziksel özellikleri (örneğin, gebelik, diğer hastalıklar) ve, ilaç-ilaç ve ilaç-gıda etkileşimleri, sigara, alkolkullanımı, çay kahve tüketimi tedaviye cevabı arttırabilir, azaltabilir veya sınırlayabilir ve tedaviye cevapta farklılıklara sebep olabilir.
Tedavisel İlaç Kan Düzeyi Analizleri ile ilgili Bağlantılar;
• Hiemke C et al. Consensus Guidelines for Therapeutic Pharmacopsychiatry, Consensus Guidelines for Therapeutic Drug Monitoring in Neuropsychopharmacology: Update 2017, DOI http://dx.doi.org/10.1055/s-0043-116492,Published online:2017,Pharmacopsychiatry
• 2019 Mayo Foundation for Medical Education and Research, Mayo Clinic Laboratories, https://www.mayocliniclabs.com/order-tests/mayoaccess-reference.html
• ARUP Laboratories: A National Reference Laboratory,https://www.aruplab.com/
Bağımlılık Yapan Madde Analizleriyle İlgili Bağlantılar;
• https://www.nmslabs.com/
• 2019 Mayo Foundation for Medical Education and Research, Mayo Clinic Laboratories, https://www.mayocliniclabs.com/order-tests/mayoaccess-reference.html
• Karen E. Moeller , Julie C. Kissack ,Kelly C. Lee; https://www.mayoclinicproceedings.org/article/...4/abstract. Clinical Interpretation of Urine Drug Tests - Mayo Clinic Proceedings 18 Mar 2017 - What Clinicians Need to Know About Urine Drug Screens. And Mayo Clin Proc. 2008;83(1)66-76
• Hurford et al. _ Adopted by the ASAM Board of Directors April 5, 2017 Appropriate Use of Drug Testing in Clinical Addiction Medicine
• European Guidelines for Workplace Drug Testing in Urine 2015-05-29 Version02
• Amadeo Pesce, PhD, DABCC, Cameron West,, PhD, Kathy Egan City, MA, BSN, RN, and
• Jennifer Strickland, PharmD, BCPS: Interpretation of Urine Drug Testing in Pain Medicine 2012; 13: 868–885 Wiley Periodicals, Inc.
• Optimizing Urine Drug Testing for Monitoring,Medication Compliance in Pain Management
• Pain Medicine 2013; 14: 1813–1820 Wiley Periodicals, Inc.
• SCDAT; Guidelines for Drugs of Abuse Testing, Version SCDAT 02_2011-08-21 EN
• Gifford Lum, MD, Barry Mushlin, MA, VA Boston Healthcare System, Boston, MA; Urine Drug Testing: Approaches to Screening and Confirmation Testing. laboratorymedicine> june 2004> number 6> volume 35
• www.drugs.ie/drugs_info/about_drugs/how_long_do_drugs_stay_in_your_system/
• https://www.sciencealert.com/here-s-how-long-drugs-stay-in-your-body-weed-cocaine-MDMA-science
• https://www.healthline.com/health/10-panel-drug-test
• https://www.homehealthtesting.com/drug_test_detection_times.php
• https://www.drugs.com/article/drug-testing.html
• www.drugs.ie › Drugs Info › About drugs
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/323378.php
• https://slideplayer.com/slide/4173337/